Rhizome
“A rhizome may be broken, shattered at a given spot, but it will start up again on one of its old lines, or on new lines.”
– Gilles Deleuze en Félix Guattari, A Thousand Plateaus, 1987, 10.
Urenlang kan Jaring Lokhorst zijn eigen schilderijen observeren, waarbij hij een ander bewustheidsniveau lijkt te bereiken. In een trance kijkt hij naar een onderdeel van nog geen vierkante centimeter groot en vraagt hij zichzelf herhaaldelijk af waarom dat daar zit en of het ertoe doet. Hij legt zijn handen tegen zijn voorhoofd aan, knijpt zijn ogen stevig dicht en dagen of weken later besluit hij dat het af is. Lokhorst bezit niet alleen de bijzondere eigenschap om schoonheid te zien in het vergankelijke, waar velen onopgemerkt aan voorbij zullen gaan, maar ook om deze schoonheid vast te leggen op een unieke manier. Met zijn blik voor details, die hij weet te koppelen aan wereldomvattende ideeën, volgt hij paden, verhalen en sporen, waarvan de meerderheid het bestaan niet opvalt. Hij transformeert de achtergelaten informatie in patronen, met een levendige toets en vervreemdende felle kleuren.
De aarde wordt bedekt met vele sporen en het land is gevuld met verhalen. De grond zit vol met herinneringen en verwijzingen, waarbij elk steentje, of elke afdruk iets laat zien van wat daar is geweest, of wat daar gaat komen. Soms komt er opeens weer een spoor boven, dat gevolgd kan worden als een weg, waarvan het einde onbekend is. Lokhorst staat bekend om zijn schilderijen van de afdrukken die de mens achterlaat in de aarde. De sporen van rupsbanden worden binnen een paar seconden gemaakt op een schijnbaar onbenullige plek. Ze zijn vaak binnen een dag weer verdwenen, maar ze waren daar wel, en betekenisvoller dan wij misschien dachten.
Lokhorst toont nu vernieuwend werk, met andere kleuren en onderwerpen, zonder de bekende sporen te verliezen. Hij ontdekte dat er landschappen ontstonden in zijn atelier. De vele propjes papier, verfspatten en verftubes vormden samen heuvels van kleuren en texturen, die iets weg hebben van steenlandschappen. Het waren meta-sporen, ontstaan tijdens het schilderen van de bandensporen. Alles leek met elkaar verbonden te zijn, van de kleinste microben, naar zandkorrels, steentjes, sporen, tot het universum. Hieruit ontstond Rhizome: het werd kleurrijk en het week af van onze schijnbaar objectieve waarneming van de werkelijkheid.
Rhizome is een concept geïntroduceerd door de Franse filosofen Gilles Deleuze en Félix Guattari. Een rhizome is een ondergrondse stengel, het is geen wortel, maar een wortelstok, die de planten met elkaar verbindt en waaruit nieuwe planten groeien. Het tegenovergestelde van een rhizome zou een boom kunnen zijn, waarbij alle takken afkomstig zijn vanuit één beginpunt. Het filosofische concept staat voor een non-hiërarchische manier van denken, zonder lineaire verbindingen. Alles is met elkaar verbonden, er is geen chronologie en het is altijd in beweging. Rhizome heeft geen beginpunt, maar bevindt zich altijd in het midden. Het is een intermezzo zonder dat het eindig is.
Lokhorst creëert sporen, die door een verrassend kleurgebruik en verschillende vergrotingen een niveau van abstractie bereiken. Hij maakt iets wat stenen zouden kunnen zijn, maar ook papierpropjes, verfspatten, of een vergroting van kleine onderdelen uit zijn schilderijen van bandensporen. Alle schilderijen staan met elkaar in verbinding: de sporen zijn gevormd door een afdruk van iets, ze zijn hol en negatief, terwijl de stenen juist ruimte innemen. De sporen zijn tijdelijk en snel, terwijl de stenen eeuwig lijken zijn en langzaam verweren. Toch groeien de schilderijen van stenen uit de sporen, omdat de landschappen zich vormen in het atelier. Misschien groeien de schilderijen van de sporen ook wel uit de stenen, omdat zij niet zonder elkaar kunnen bestaan. Het lijkt op een combinatie van exogene en endogene processen: krachten die vanuit de aarde komen en krachten vanaf buitenaf.
Het werk van Lokhorst kan op deze manier gerelateerd worden aan de alchemie, een natuurfilosofie die zich onder andere bezighoudt met de steen der wijzen, de vier elementen en met materie zoals pigmenten. Al in de negende eeuw na Christus werd in de Tabula Smaragdina Hermetis Trismegisti beschreven dat “Tis true without lying, certain & most true. That which is below is like that which is above. & that which is above is like that which is below to do the miracles of one only thing. And as all things have been & arose from one by the mediation of one: so all things have their birth from this one thing by adaptation” (vertaling: Isaac Newton).
Joëlle Daems, 2020
Work
